Paleis Het Loo

Op 27 november 1684 kocht stadhouder Willem III een middeleeuws kasteel in Apeldoorn, Het Oude Loo. Vrij snel daarna liet de stadhouder door architect Jacob Roman een nieuw jachtpaleis bouwen naast Het Oude Loo. Maar het relatief bescheiden lusthof voldeed niet volledig aan de eisen van de stadhouder die inmiddels ook koning van Engeland, Ierland en Schotland was geworden. In 1692 startte een tweede bouwfase waarbij het paleis volledig werd aangepast aan de nieuwe status van de koning en de koningin. Daniël Marot kreeg de opdracht om het interieur van het nieuwe paleis te ontwerpen. Maria II Stuart kwam vanuit Engeland niet meer in haar geliefde paleis in Apeldoorn, maar de koning-stadhouder vertoefde nog graag op het lusthof wanneer hij zich bezighield met de jacht.

Na het overlijden van koning-stadhouder Willem III in 1702 duurde het door de langslepende erfenisstrijd ruim dertig jaar voordat de volgende Oranje op Paleis Het Loo verbleef. Nadat stadhouder Willem IV het paleis had gebruikt als zomerverblijf en jachtslot, liet stadhouder Willem V het paleis ingrijpend verbouwen. De stadhouder en zijn vrouw, Wilhelmina van Pruisen, waren regelmatig op Het Loo te vinden totdat zij in 1795 voor de Fransen moesten vluchten naar Engeland. Nadat Napoleon Bonaparte zijn broer Lodewijk Napoleon in 1806 benoemde tot Koning van Holland, kreeg Paleis Het Loo een metamorfose. Het paleis werd grijswit gepleisterd en kreeg nieuwe empirevensters. De zeventiende-eeuwse baroktuinen moesten plaatsmaken voor een groot landschapspark.

Na zijn terugkomst in 1813 was Koning Willem I niet ontevreden over de aanpassingen die Lodewijk Napoleon had doorgevoerd. Het paleis, inmiddels in staatsbezit, was hem ter beschikking gesteld als zomerresidentie en behoefde enkel wat noodzakelijk onderhoud. Hij kwam er niet vaak, maar toen hij op 7 oktober 1840 afstand deed van de troon koos hij de Grote of Audiëntiezaal van Paleis Het Loo voor de regeringsoverdracht. De nieuwe koning, Willem II, gebruikte Paleis Soestdijk als zomerverblijf, maar hij ging wel geregeld naar Het Loo voor de Royal Loo Hawking Club. Deze valkeniersclub kwam samen op kasteel Het Oude Loo en organiseerde in de buurt valkenjachten. Koning Willem III verbleef vooral in de zomer en in het jachtseizoen graag op Het Loo. De “kunstlievenden koning” wenste een “Salle de spectacle”. De koning liet Paleis Het Loo uitbreiden met een Kunstzaal voor beeldhouwwerken. In de laatste levensjaren bracht Willem III zijn tijd vooral door op Het Loo.

Toen Prinses Wilhelmina opgroeide, was Paleis Het Loo haar favoriete plek. In het paleispark werd voor de prinses zelfs een speelhuisje gebouwd. Na haar inhuldiging in 1898 begon zij meteen met de inpandige restauratie van het paleis. Het paleis moest weer zijn oude luister krijgen, uit de tijd van Koning-stadhouder Willem III. Om dat doel te bereiken werd gebruik gemaakt van prenten van Daniël Marot. De groots opgezette verbouwing in 1911 door het Rijk was duidelijk niet naar haar wens: “Helaas, deze bracht geen verbetering van de stijl”. Tijdens haar regeerperiode keerde Wilhelmina regelmatig terug naar haar geliefde zomerpaleis waar ze de laatste vijftien jaar van haar leven permanent ging wonen.

Tot 1975 woonden Prinses Margriet en Pieter van Vollenhoven met hun kinderen op het paleis. Daarna volgde een ingrijpende restauratie waarbij het paleis zoveel mogelijk in oorspronkelijke staat werd teruggebracht. De bepleistering werd verwijderd waardoor de bakstenen gevel weer zichtbaar was. Ook de tuin kreeg zijn originele zeventiende-eeuwse barokmodel.

Driehonderd jaar na de aankoop van Het Oude Loo door koning-stadhouder Willem III opende koningin Beatrix op 20 juni 1984 de monumentale deuren van het Rijksmuseum Paleis Het Loo voor het publiek. Het paleis dat drie eeuwen lang een vorstelijke residentie was, kreeg een nieuwe functie, namelijk die van nationaal museum.