05-10-2016  Vandaag opent koningin Máxima de tentoonstelling “Anna Paulowna een kleurrijke koningin”. De expositie in Paleis Het Loo laat aan de hand van vele persoonlijke, vaak niet eerder tentoongestelde, objecten het levensverhaal van Anna Paulowna zien. Deze Russische grootvorstin wist als koningin van Nederland het tot dan toe sobere Nederlandse hofleven luisterrijke glans te verlenen.

 
introAnnaPaulowna
 
 
detail kist

Huwelijk in het Winterpaleis

Anna Paulowna was de jongste dochter van tsaar Paul I en Maria Fjodorovna. Nadat haar vader werd vermoord en haar oudste broer de nieuwe tsaar Alexander I werd, verhuisde Anna met haar moeder en twee jongere broers van Sint Petersburg naar het zuidelijker gelegen Pavlovsk. Opgeschrikt door een huwelijksaanzoek van Napoleon in 1809 ging Anna’s familie in de daaropvolgende jaren op zoek naar een geschikte huwelijkskandidaat. Die vonden zij in de Prins van Oranje, later koning Willem II der Nederlanden, de held van Waterloo. Precies tweehonderd jaar geleden trouwden zij in Sint Petersburg in de Witte Zaal van het Winterpaleis.

Huwelijkse voorwaarden

Zoals gebruikelijk was in die tijd kreeg Anna een grote bruidsschat mee die zorgvuldig was samengesteld door haar moeder. Het betrof een zeer kostbare en complete uitzet van porselein, kleding en juwelen tot meubelen en vermogen. Minstens zo belangrijk als de bruidsschat was het behoud van het orthodoxe geloof. In een bijlage van het huwelijkscontract tussen de erfprins en Anna Paulowna was opgenomen dat Anna haar Russisch-orthodoxe geloof mocht blijven belijden. Mogelijke kinderen van het bruidspaar zouden wel protestants opgevoed worden. Om het geloof in Nederland te kunnen beoefenen kreeg de grootvorstin een biechtvader mee. Ook liet ze in Paleis Kneuterdijk een Russische kapel inrichten met haar eigen voorganger en koorknapen in dienst.

huwelijkscontract dertail
Hulstportret

Familiegeluk

Ondanks haar heimwee naar Rusland en haar familie vond ze geluk in haar huwelijk met Willem II en haar vijf kinderen. Haar oudste zoon Willem werd op 19 februari 1819 geboren in Brussel. Op Soestdijk volgden nog drie zoons: Alexander, Hendrik en Casimir. In 1824 werd in Den Haag tot slot nog een dochtertje geboren, Sophia. Op het schilderij van de Belgische schilder Jean-Baptiste van der Hulst (1790-1862) is het hele gezin weergegeven voor het geliefde buitenhuis Tervueren nabij Brussel. Gekapt volgens de laatste mode à la Giraffe is Anna te zien als middelpunt van haar gezin. Zij draagt hier parels die onderdeel waren van haar prachtige juwelencollectie.

oorbellen Anna Paulowna

Brand in het paleis

Op 29 december 1820 sloeg het noodlot toe in het paleis in Brussel. Een vuurzee heeft het paleis waar Anna Paulowna zo graag haar tijd doorbracht volledig in as gelegd. Ook een groot deel van de juwelen van de prinses waren verwoest. Door het bijzondere optreden van haar kamermeisje, die vanuit de tuin een ladder opklom naar het vertrek waar de juwelen lagen, zijn de parels van Anna Paulowna gered. Ook kon een deel van de juwelen worden gerestaureerd en stenen opnieuw gepolijst. Maar helaas bleken door de brand toch twee bijzondere druppelvormige parels uit de bruidsschat verloren te zijn gegaan.

Juwelenroof

Nog geen tien jaar later trof een volgend noodlot de juwelen. Dieven wisten het paleis in Brussel binnen te dringen en 77 juwelen buit te maken. Anna Paulowna en Willem II waren op dat moment op het paleis te Tervuren en werden tijdens een diner op 25 september 1829 opgeschrikt door het akelige nieuws. Niet alleen juwelen uit haar bruidsschat en juwelen gekregen van haar echtgenoot waren van de prinses ontvreemd. Ook juwelen met emotionele waarde omdat Anna Paulowna deze van haar moeder had geërfd waren gestolen. Via de procureur-generaal loofde de kroonprins een beloning uit. Ook werd aan hofjuwelier Dutalis gevraagd de juwelen op tekeningen af te beelden zodat ze herkend zouden worden als ze te koop werden aangeboden. Een jaar later werden vrijwel alle juwelen teruggevonden in New York.

detail juwelen
pressepapier mopshond Mourza

Dierbare geschenken

Uit Anna’s briefwisselingen met haar Russische familie blijkt duidelijk hoezeer zij haar moederland miste. Ze omringde zich met Russische voorwerpen om haar gemis te verzachten. Zo stond haar schrijftafel (een geschenk van haar zus Maria Pavlovna) vol met herinneringen, afbeeldingen van geliefde familieleden en malachieten schrijfbenodigdheden, vaak geschenken van Russische verwanten. De malachieten brievenstandaard, waarvan eenzelfde exemplaar zich in de Hermitage in Sint Petersburg bevindt, kreeg Anna van haar geliefde moeder. Haar broer Michael schonk haar de pressepapier met de bronzen hond Mourza, de dierbare mopshond van de familie.