Op 2 september 2016 vond de lancering van ruim 3.500 brieven van vooraanstaande stadhoudersvrouwen online plaats in het Koninklijk Paleis Amsterdam. Daarmee wordt een unieke inkijk gegeven in het leven van deze stadhoudersvrouwen. In de geschiedenis zijn er vele vrouwen die het verschil hebben gemaakt, waarvan sommigen ook een band met ons koningshuis hebben. Deze vrouwen zetten we hierbij in het spotlicht, nu hun bijdragen de collectie van de Koninklijke Verzamelingen hebben verrijkt.

 
introVooruitstrVrouwen
 
 
detail sand

George Sand

George Sand was haar tijd ver vooruit. Ze liep rond in mannenkleren, had veel kortstondige relaties en was niet te verlegen om in het openbaar sigaren te roken. Na een mislukt huwelijk verhuisde Amandine Lucile Aurore Dupin met haar twee kinderen naar Parijs om zich volledig te wijden aan het schrijven. Onder het mannelijk pseudoniem George Sand werd ze al snel één van de meest succesvolle schrijfsters van haar tijd. Ze was bevriend met grote schrijvers, dichters, denkers en musici, onder wie Gustave Flaubert en Franz Liszt. Een terugkerend thema in haar romans is sociale ongelijkheid Le Meunier d’Angibault is daar een voorbeeld van. Het verhaal verscheen in 1845 als feuilleton in een socialistische krant. Het manuscript, dat tot de collectie van de Koninklijke Verzamelingen behoort, is vermoedelijk aangekocht door prins Alexander.

Alexine Tinne

Bepakt en beladen ontdekte de jonge Haagse freule Alexandrine ‘Alexine’ Tinne Egypte en de omringende landen. Als eerste westerse vrouw trok zij door Centraal-Afrika en zelfs de Sahara in. Koningin Sophie noemde Alexine ‘a girl of no common energy and strength of mind’. Met een stoet van dragers, kameniers, koks en artsen ondernam Alexine samen met haar moeder barre tochten. Maar aan comfort ontbrak het haar bepaald niet: koffers met kleding, servies, tapijten, schilderijen en zelfs een ijzeren bed werden meegezeuld door de onbekende binnenlanden van Afrika. Tinne geldt als een van de eerste vrouwelijke amateurfotografen. In 1860 had ze een camera aangeschaft en daarmee in Den Haag geëxperimenteerd. De camera ging ook mee op reis. Haar zin voor avontuur zou ook haar dood betekenen. Op 2 augustus 1869 werd Alexandrine bruut vermoord en werd haar kamp geplunderd. Als herinnering schonk prins Hendrik in 1874 een groot fotoportret van de ontdekkingsreizigster aan het Aardrijkskundig Genootschap.

A Tinne
notes on nursing

Florence Nightingale

Tegen de wil van haar ouders in besloot de welgestelde Florence Nightingale als verpleegster te gaan werken. Op grond van haar ervaringen schreef ze boeken over de verpleegkunde, richtte een verpleegkundige opleiding op en reorganiseerde de gezondheidszorg. Florence Nightingale werd alom bekend en geprezen, vooral door haar optreden met een groep Engelse verpleegsters tijdens de Krimoorlog. Toen koningin Sophie in 1857 naar Engeland reisde, bezocht ze ook Florence Nightingale. Koningin Sophie had veel belangstelling voor geneeskundige zorg en correspondeerde daarover met ‘the lady with the lamp’. Van haar eerste boek stuurde Florence Nightingale een exemplaar aan koningin Sophie met een opdracht erin: ‘Her Majesty the Queen of Holland offered in grateful homage by Her devoted servant Florence Nightingale’.

Aletta Jacobs

Aletta Jacobs wist als jong meisje al dat ze huisarts wilde worden. Na het examen voor apothekersassistente glansrijk te hebben afgelegd, nam ze het heft in eigen hand en schreef een brief aan minister-president Thorbecke waarin ze toestemming vroeg om te mogen studeren. Enkele dagen na de dood van Thorbecke ontving Aletta’s vader in een zwart omrande envelop het bericht dat zijn dochter zich officieel mocht inschrijven als student medicijnen aan de Rijksuniversiteit Groningen. Aletta Jacobs, de eerste vrouwelijke studente, behaalde in korte tijd haar artsdiploma. Ze besloot meteen door te gaan voor haar promotie en op 8 maart 1879 mocht zij haar proefschrift verdedigen aan de Rijksuniversiteit Groningen: Over localisatie van physiologische en pathologische verschijnselen in de groote hersenen. Aletta Jacobs bood haar proefschrift aan koningin Emma aan.

Brief van Aletta Jacobs
Anna CLASINA Leijer den helder

Anna Clasina Leijer

Aletta Jacobs zette zich ook in voor vrouwenkiesrecht. Samen met andere feministen streed ze voor gelijke rechten voor vrouwen. In 1898 werd ter gelegenheid van de inhuldiging van Wilhelmina de ‘Nationale tentoonstelling van vrouwenarbeid’ georganiseerd, die een grote stimulans betekende voor de vrouwenbeweging in Nederland. De tentoonstelling werd gefotografeerd door Anna Leijer. Zij was één van de eerste vrouwelijke beroepsfotografen in Nederland met een eigen bedrijf in Den Helder. Na het bezoek van de koninginnen Emma en Wilhelmina aan Den Helder op 12 september 1894 lag in de salonwagen van de koninklijke trein dit album met 11 foto’s door Anna Clasina Leijer als geschenk voor koningin Wilhelmina.

De vrouw 1813-1913

In 1913 vierde Nederland een eeuw onafhankelijkheid. De vrouwenbeweging organiseerde een tentoonstelling waarin te zien was wat vrouwen sinds 1813 hadden bereikt. Voor de affiche werd een ontwerpwedstrijd uitgeschreven, uitsluitend opengesteld voor Nederlandse vrouwen. Kunstenares Wilhelmina Drupsteen won de prijsvraag met haar ontwerp ‘Paars en Groen’. De afbeelding werd ook gebruikt als voorkant voor de tentoonstellingscatalogus. Koningin Wilhelmina toonde al tijdens de voorbereidingen van de tentoonstelling een levendige belangstelling. Ze was niet bij de opening, maar bracht op 15 mei 1913 wel een bezoek aan de tentoonstelling. Op 16 augustus liet de koningin zich nogmaals rondleiden en informeren.

vrouw 1813 1913
Augusta curiel

Augusta Curiel

Rond 1930 werd een vrouw in Paramaribo gezien als de beste fotograaf van de stad: Augusta Curiel. Samen met haar zuster en assistente Anna had zij een fotostudio aan huis. De foto’s van Augusta Curiel geven een prachtig beeld van Suriname in de eerste decennia van de twintigste eeuw. Zo fotografeerde ze stadsgezichten en landschappen, plantages, goudmijnen, scholen en weeshuizen. Maar ook bij speciale gelegenheden was ze aanwezig om het evenement op de gevoelige plaat vast te leggen. Zo was het Augusta Curiel die bij het aantreden van gouverneur Staal in november 1916 deze foto maakte van het grootopperhoofd der Aucaner-Boschnegers Amakti met zijn adjudanten. Dat Curiel in Nederland ook bekend was blijkt wel uit het feit dat ze werd gevraagd een bijdrage te leveren aan de tentoonstelling De Vrouw 1813-1913. Op 31 augustus 1929 werden haar werk en inspanning bekroond door koningin Wilhelmina. Als eerste Surinamer kreeg zij het koninklijk predicaat van hofleverancier.

Catharina van Rennes

De beroemde Catharina van Rennes richtte in 1887 een eigen zangschool op voor kinderen, Bel Canto. Eén van haar leerlingen was de jonge prinses Juliana. Van Rennes gaf haar zangles in klassikaal verband op het Paleis Noordeinde. Vrouwelijke dirigenten werden in die tijd nog niet geaccepteerd. Toch slaagde Catharina van Rennes er verschillende malen in om als gastdirigent op te treden. Zo was ze bijvoorbeeld dirigente tijdens de kroningsfeesten in Den Haag in 1898. Begeleid door de kapel der grenadiers en jagers zongen 1450 jongens en meisjes in de paleistuin voor koningin Wilhelmina de door Van Rennes gecomponeerde Oranje-Nassau-Cantate. “Ons Neerland is een krachtig land, Al is z’n vorst een Vrouwe; En wie t er ooit heeft aangerand, die moest het bloedig rouwen, En t krachtig Neerland, één van zin, Staat pal voor Neerlands Koningin: Wilhelmina van Nassauwe!”

Van Rennes