Instelling

Het betreft privé-eigendommen die in meerdere stichtingen zijn ondergebracht. Deze verzamelingen weerspiegelen de geschiedenis van de leden van dit van oorsprong uit Duitsland afkomstige grafelijke geslacht. Hiermee zijn de Koninklijke Verzamelingen in Den Haag vergelijkbaar met bijvoorbeeld de Royal Collections in Windsor en de Historiske Samling in Kopenhagen.

Verreweg de meeste collecties van het Huis Oranje-Nassau worden beheerd door de Koninklijke Verzamelingen, één van de hofdepartementen die onderdeel uitmaken van de Dienst van het Koninklijk Huis. De directeur is lid van de hofhouding. Onder haar ressorteren ook de publieksactiviteiten en de daar georganiseerde tentoonstellingen en symposia van het Koninklijk Paleis Amsterdam, en de openstelling voor het publiek van het Paleis Noordeinde en de Koninklijke Stallen.

Door de uitzonderlijke positie die de Oranjes in de Nederlandse maatschappij innamen en innemen, ontlenen de betreffende voorwerpen veelal hun betekenis aan bepaalde gebeurtenissen en periodes uit de vaderlandse geschiedenis tijdens de Republiek der Verenigde Nederlanden en – sinds 1815 – het Koninkrijk der Nederlanden. De tot de Koninklijke Verzamelingen behorende archieven, bibliotheekwerken, documentatie en foto’s bieden een schat aan informatie over deze geschiedenis en daarmee ook over de verzamelingen zelf. Dit biedt de mogelijkheid om vanuit een beleid van integraal erfgoedbeheer de betekenis van de Oranjes te duiden en hun verzamelingen te bestuderen in hun oorspronkelijke context. Als zodanig kunnen de Koninklijke Verzamelingen worden aangeduid als een voor de Nederlandse geschiedenis en kunstgeschiedenis belangrijke instelling waar informatie en voorwerpen van kunst en kunstnijverheid in hun samenhang worden beheerd en kunnen worden bestudeerd. In deze betekenis zijn de Koninklijke Verzamelingen supplementair aan instellingen als bijvoorbeeld het Nationaal Archief voor de archieven, Nationaal Museum Paleis Het Loo voor kunst en kunstnijverheid en de Koninklijke Bibliotheek voor boeken en documentatie.

Al in 1825 heeft Koning Willem I vanuit het besef van het nationale belang van het schriftelijke Oranje-erfgoed het beheer daarvan in professionele handen gelegd. De bekendste archiefbeheerder was (van 1831 tot 1871) mr. Groen van Prinsterer die lange tijd deze werkzaamheden combineerde met die van Directeur van het Kabinet des Konings. Ook in de negentiende eeuw was het beleid er al op gericht om belangrijke onderdelen van de archieven te ontsluiten. Dit resulteerde in een lange reeks gedrukte bronnenuitgaven.

De verzamelingen waren in die tijd nog verspreid over meerdere locaties in Den Haag. Totdat op het terrein van Paleis Noordeinde in 1898 het Koninklijk Huisarchief tot stand kwam op initiatief van Koningin-regentes Emma. In 1993 droeg Koningin Juliana het eigendom van het gebouw over aan de Stichting Historische Verzamelingen van het Huis Oranje-Nassau waarmee het privékarakter van de verzamelingen en het gebouw waarin deze voor een belangrijk deel zijn gehuisvest werd onderstreept. Tot op de dag van vandaag zijn in dit gebouw, dat honderd jaar na het gereedkomen ervan werd uitgebreid met twee ondergrondse depots, alle archieven, een groot deel van de bibliotheek, de documentatie en de fotoverzameling ondergebracht.

Van de kunst- en kunstnijverheidsverzamelingen bevindt zich hier maar een klein deel. Het merendeel van de duizenden voorwerpen is onderdeel van de inrichting van de diverse paleizen of is als langdurig bruikleen aan musea beschikbaar gesteld, zoals aan Nationaal Museum Paleis Het Loo. Daarnaast worden voorwerpen in bruikleen gegeven aan musea in binnen- en buitenland voor tijdelijke tentoonstellingen.

Een bijzondere categorie voorwerpen betreft de talloze geschenken, die de koning en koningin en andere leden van het Koninklijk Huis ontvangen van officiële instanties en mensen in het land. In de loop van de tijd is hiermee een verzameling tot stand gekomen waarin de wijze, waarop velen hun aanhankelijkheid aan leden van het Huis Oranje-Nassau hebben geuit en nog steeds uiten, wordt weerspiegeld. Het is verreweg de hardst groeiende deelverzameling.

Lang niet altijd hangt aan diensten en producten die de Koninklijke Verzamelingen leveren het label ‘Koninklijke Verzamelingen’. Publicisten en musea brengen – terecht – hun publicaties en tentoonstellingen onder eigen naam naar buiten. Toch verrijken de informatie en voorwerpen in beheer bij de Koninklijke Verzamelingen in belangrijke mate deze publieksuitingen van derden die op hun beurt een podium aan deze verzamelingen bieden. Om de zichtbaarheid en het gebruik van de Koninklijke Verzamelingen te vergroten hebben de bestuurders van de diverse stichtingen, onder wie Koning Willem-Alexander en Koningin Máxima, in 2014 het initiatief genomen tot deze website. Naast informatie van algemene aard biedt de site op meerdere niveaus en langs diverse wegen de toegang tot een van de boeiendste particuliere erfgoedverzamelingen in ons land. Het spreekt voor zich dat de lancering van de site slechts een begin is; wat vandaag via de site is ontsloten, kan morgen weer zijn aangevuld met nieuwe data.